Przysporzenie a podatek dochodowy

Przygotowując się do porady natrafiłem na, w mojej opinii, bardzo ważny dla postrzegania istoty przedmiotu opodatkowania podatkami dochodowymi pogląd - że "aby opodatkowanie PDOF miało miejsce, musi być obecny element przysporzenia odnoszący się do majątku podatnika"

  Nowe informacje w informacji o utracie zwolnienia podmiotowego w VAT

 Wyrok zapadł w określonym stanie faktycznym ale uzasadnienie ma charakter uniwersalny i odwołuje się tak naprawdę do doświadczenia życiowego każdego z nas. Taka interpretacja, choć intuicyjnie wydaje się oczywista, jest raczej wyłomem w orzecznictwie niż jego potwierdzeniem. Gdyż definicje ustawowe przychodu abstrahują od faktu czy miało miejsce przysporzenie czy nie. Zaś zasadą interpretacyjną w zakresie przepisów podatkowych jest  wykładnia literalna (językowa). 
Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego w uzasadnieniu Wyroku NSA, II FSK 1995/10 - " oddalając skargę, sąd administracyjny pierwszej instancji pominął zasadniczą dla oceny zgodności z prawem zaskarżonej decyzji okoliczność, iż zakres przysporzenia limitującego wysokość osiągniętego przez skarżącą przychodu w rozumieniu art. 19 ust. 1 zdanie pierwsze u.p.d.o.f. w związku z art. 10 ust. 1 pkt 8 tej ustawy wyznaczyło orzeczenie Sądu Rejonowego dla Warszawy-Pragi z dnia 21 czerwca 2005 r., sygn. akt II Ns 655/02. Jak zaznaczono w uzasadnieniu zakwestionowanego wyroku, sprzedana nieruchomość "w związku z postanowieniem Sądu Rejonowego stała się wyłączną własnością Skarżącej" (s. 5). Nie negując tego faktu, trzeba pamiętać, że ów sąd zobowiązał zarazem skarżącą do dokonania spłaty na rzecz byłego współmałżonka w ramach wyrównania udziałów w majątku wspólnym w kwocie 278.627.98 zł. Sprzedaż nabytego wraz z mężem na zasadach majątkowej wspólności ustawowej lokalu była zatem bezpośrednią konsekwencją przeprowadzonego przez sąd podziału majątku. Zakres przysporzenia majątkowego po stronie skarżącej był tym samym określony wspomnianym orzeczeniem, które powinno być wzięte pod uwagę przez organy podatkowe oraz sąd administracyjny, przeprowadzający kontrolę wydanych przez nie decyzji. Ma bowiem rację autor skargi kasacyjnej wskazując, że "aby opodatkowanie PDOF miało miejsce, musi być obecny element przysporzenia odnoszący się do majątku podatnika" (s. 5). Odwołanie się przez niego do konstrukcji umowy komisu i umowy powierniczej miało na celu – w przekonaniu Sądu – ukazanie analogii pomiędzy rozpatrywanym przypadkiem i sytuacją uzyskania przychodu ze sprzedaży powierniczej. Z przywołanych w skardze kasacyjnej orzeczeń sądów administracyjnych należy wnosić, że uzyskany w wyniku wykonania takiej umowy przychód nie stanowi przysporzenia po stronie zleceniobiorcy-powiernika (s. 5 – 6). Z uwagami tymi ściśle korespondują spostrzeżenia doktryny dotyczące pojęcia przychodu w rozumieniu art. 10 u.p.d.o.f. Jak podnosi bowiem J. Małecki, od dnia 1 stycznia 2001 r. nastąpiło rozszerzenie treści art. 10 ust. 1 pkt 7 i 8 wymienionej ustawy w ten sposób, że źródłem przychodów uczyniono odpłatne zbycie, a nie sprzedaż i zamianę, jak było poprzednio. Odpłatne zbycie to – jak podkreśla autor – "przeniesienie własności lub innych praw majątkowych w zamian za korzyść majątkową" (A. Gomułowicz, J. Małecki: Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych. Komentarz, ABC 2003, teza 18 – el/LEX). Jakiekolwiek próby określenia wysokości (rozmiaru) przychodu nie mogą – w świetle tej wypowiedzi – abstrahować od kategorii korzyści majątkowej uzyskanej przez podatnika w rezultacie odpłatnego zbycia. Płynie z tego wniosek, że wynikający z prawomocnego orzeczenia sądowego zakres przysporzenia (korzyści majątkowej) osoby zbywającej lokal mieszkalny będący odrębną nieruchomością wyznacza wielkość jego przychodu, o którym stanowi art. 19 ust. 1 zdanie pierwsze u.p.d.o.f.
 Trudno przy tym nie zauważyć braku logiki konstatacji sądu administracyjnego pierwszej instancji zamieszczonej na s. 5 uzasadnienia zapadłego wyroku: "Podatnik mógł się uwolnić od opodatkowania składając w tym samym terminie oświadczenie, że uzyskany ze sprzedaży dochód wyda na cele określone w art. 21 ust. 1 pkt 32 lit. a) u.p.d.o.f.". Rzecz w tym, iż złożył on takie oświadczenie, jednakże tylko w swoim imieniu i na własny rachunek, uwzględniając wiążące go orzeczenie sądowe. Wbrew dywagacjom Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, prawidłowe zastosowanie przepisów art. 11, art. 19 i art. 28 u.p.d.o.f. nie wymagało bynajmniej posłużenia się wykładnią celowościową lub systemową, a jedynie ustalenia, jaki był zakres przysporzenia (korzyści majątkowej) po stronie podatnika, wynikającego ze sprzedaży nieruchomości w celu wykonania prawomocnego orzeczenia sądowego. Udzielenie odpowiedzi na to pytanie pozwalało określić wysokość jego przychodu, a w konsekwencji – podstawy opodatkowania w formie zryczałtowanej. Naczelny Sąd Administracyjny podziela natomiast w całej rozciągłości pogląd sądu administracyjnego pierwszej instancji co do "jasności treści" wymienionych uprzednio przepisów ustawy (s. 6 uzasadnienia zaskarżonego wyroku), która jednak – jak się okazuje – nie jest przeszkodą dla przeprowadzenia błędnej oceny jego zastosowania przez organy podatkowe."